Bir Varmış Bir Yokmuş
Toplumsal Bellek, Mekân ve Kimlik Üzerine Araştırmalar
DERLEYEN(LER):
BASKI: 1. Baskı, Ocak 2017
ISBN: 978-605-9389-27-3
İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2016.
Tek başımıza hatırladığımız ve unuttuğumuz gibi hep beraber de hatırlar ve unuturuz. Ortak hatıralarımızı, “toplumsal bellek”i taşıyan, şekillendiren ve dönüşüme uğratan en önemli etkenlerden biri de mekândır. Neyi, nasıl hatırladığımız, nerede hatırladığımızla çok yakından ilişkilidir.
Bir Varmış Bir Yokmuş’ta, toplumsal bellekle mekân arasındaki bu ilişki kuramsal araştırmalar ve vaka çalışmaları aracılığıyla tekrar tartışmaya açılıyor. Çeşitli akademik disiplinlerden otuz altı yazar, belleklerin mekânlarda, mekânların da belleklerde bıraktığı izleri takip ederek Türkiye’nin son yetmiş yılda geçirdiği hızlı toplumsal (ve mekânsal) değişimin hatlarını netleştirmeye çalışıyor.
İstanbullu aileler ahşap konaklardan apartman dairelerine taşınırken neler değişti? Artvin’de barajlar sadece köyleri mi yok etti? Kentsel dönüşüm, mağdurlarının belleklerinde gecekondu geçmişini nasıl bir dönüşüme uğrattı? Müzeye dönüştürülen bir cezaevi belleği nasıl yeniden inşa ediyor? 1980 darbesi edebiyat ve sinemada nasıl hatırlandı?
Bir Varmış Bir Yokmuş, belleğin karmaşık işleyişinin hakkını veren, hatırlamanın “sahip olmak”, unutmanın da “yokluk” anlamına gelmediğini gösteren taptaze bir çalışma.
Tahire Erman, Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünde doçent.
Serpil Özaloğlu, Bilkent Üniversitesi İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı bölümünde öğretim görevlisi.
İÇİNDEKİLER
Önsöz
Tahire Erman ve Serpil Özaloğlu
1. BÖLÜM
BELLEK ÜZERİNE DÜŞÜNSEL DENEMELER
Hatırlamanın Yapıtaşı Mekânın Bellek ile İlişkisi Üzerine
Serpil Özaloğlu
Tarihi Yazmak: Unutturmak ya da Unutturmamak
Ahu Tunçel
Belleğin Kış Uykusu ve Bellek Üzerine Düşünceler
Derya Kılıçkaya
2. BÖLÜM
KENT, MEKÂN VE HATIRLAMA/UNUTMA: YAKIN GEÇMİŞİMİZDEN BUGÜNE DÖNÜŞÜM
1950’lerin İstanbul’u: Konaktan Apartmana
Aynur de Rouen
“Şimdi Yuva Sahibi Olmanın Zamanı”: İkramiye Evleri
Umut Şumnu
İzmir’de Bir Kentsel İmgenin Dönüşümü: Büyük Efes Oteli 61
Ebru Yılmaz ve Ülkü İnceköse
Değiş/mey/en “Fabrika’da Barınma” Söylemi: Petkim-Aliağa Konut Yerleşkesi Örneği
Sevinç Alkan Korkmaz
3. BÖLÜM
KENTSEL/KIRSAL MÜDAHALELER VE “MEKÂNDAN SİLİNME”
Barajlar ve Kaybolan Çoruh Vadisi Köyleri: Neler Kaybediyoruz?
Zehra Eminağaoğlu ve Yasin Kültiğin Yaman
Sil Baştan Yaşayan Kent ve İnsanları
Pelin Çetken
Bellek ve Mekânın Dönüşümü: Tarlabaşı
Ayça Özmen ve Burcu Can Çetin
4. BÖLÜM
“BIR VARMIŞ BIR YOKMUŞ GECEKONDU”: GECEKONDU DÖNÜŞÜM PROJELERİ MASAL DEĞİLDİR
Belleklerde Gecekondu
Tahire Erman
Altındağ’da Dönüşen Yoksul Kadın Deneyimleri Üzerinden “Bir Varmış Bir Yokmuş Gecekondu”
Burcu Hatiboğlu Eren
“Küçük, Mütevazı Bir Evde Yaşamayı Hak Etme(me)k”: Küçükçekmece İlçesi Ayazma Kentsel Dönüşümü ve Bezirgânbahçe’nin Yeniden İskânı
Cihan Uzunçarşılı Baysal
Kocaeli’de Kentsel Dönüşüm: “Nerde O Eski Evim?”
Ayşegül Kanbak, Nihal Şirin Pınarcıoğlu, Makbule Şiriner Önver
5. BÖLÜM
KENTİN “HAFIZA DEPOLARI”
Bellek Mekânları Olarak Kent Müzeleri ve Diyarbakır Örneği
Necat Keskin
Kolektif Belleğin Yeniden İnşası: Ulucanlar Cezaevi Müzesi’nde
Özne-Mekân İlişkisi
Ezgi Balkanay
Kimlikler ve Mezarlıklar: Osmanlı’nın Son Yüzyılında Anadolu’da Cemaatler Arası İlişkileri Mezarlıklar Üzerinden Anlamaya Çalışmak
Yahya Araz
6. BÖLÜM
TOPLUMSAL ÇEŞİTLİLİK İÇİN HATIRLA(T)MA
Bellek Aktarımı ve Kültürel Süreklilik: Alevi Ocakları
Seyhan Kayhan Kılıç
Yaşar Kemal ve Unutuşun Çemberinde Bir Halk: Yezidiler
Semran Cengiz
Toplumsal Bellek Pratikleri ve Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi: Sarıdünya Örneği
İlhan Zeynep Karakılıç
Sakinlerinin Anılarında Yayla Mahallesi
Soner Yeler ve Gülcan Minsolmaz Yeler
7. BÖLÜM
NEOLİBERAL DÖNÜŞÜMLER
Dönüşen Kentlilik, “Butik Kimlik”ler ve Kültürel Bellek Yitimi
Güncel Önkal
Neoliberal Belleğin İnşası: “Senin Bütün Hikâyen”
Eylem Çamuroğlu Çığ ve Ünsal Çığ
“Hocam”dan “Temizlikçi”ye: Taşeron Temizlik İşçileri Örneğinde Neoliberalleşen Türkiye’de Sınıf İlişkilerinin Dönüşümü
Öznur Yardımcı
Yerel Kalkınmacılıkta Cittaslow Modeli: Neoliberal Kentleşme Politikalarına Yeni Bir Alternatifsizlik mi?
Can Gündüz
8. BÖLÜM
ÖNCESİ VE SONRASIYLA 1980 DARBESİ: TEMSİLİYET VE HATIRLAMA
Türkiye’de Popüler Sinemanın Toplumsal Belleği Yeniden İnşa Etme Çabası
Metin Çavuş
78 Kuşağı Romanlarında Kolektif Bellek
Narin Bağdatlı Vural
Göçmen Evlerinde Geçmişi Kurmak: Londra’daki Mülteci Kürt Kadınların Konut Mekânları Üzerinden Bir Okuma
Didem Kılıçkıran
Kaynakça
Yazarlar
Dizin